मनोज घिमिरे

भारत लगायत बंगलादेश र श्रीलंका बिश्वकप आयोजनामा ब्यस्त छन् । तीनै देशका नागरिकले बिश्वकपको ब्यग्रताका साथ प्रतिक्षा गरिरहेका छन् । सुन्दर, ब्यबस्थित र अनुशाषित श्रीलंकालीका सामु बिश्वकप ब्यबस्थापन कुनै पनि अर्थमा चुनौती हुने छैन । अत्याधीक जनघनत्व, भिड, प्रदुशषणको प्रभावबाट मुक्त हुदै बिश्वकपलाई सफल बनाउने चुनौती बंगलादेशले लिएको छ । यसै चुनौतीका माझ आफ्ना लागि स्वर्णीम मिरपुरको क्रिकेट मैदानमा बिश्वकपको पहिलो खेलमै भारतलाई माथ खुवाउने धुनमा बंगलादेशी क्रिकटर रहेका छन् ।
अत्याधीक जनघनत्व, उत्तर र दक्षिण विचको सांस्कृतीक, आर्थीक र शैक्षिक विकासमा रहेको अन्तरलाई नै चुनौतीको रुपमा स्वीकारेको भारतले यी सबै कुराबाट पार पाउदै क्रिकेटलाई राष्ट्रिय एकताको प्रतिक मान्दै बिश्वकपमा उत्रिएको छ । इतीहासका सफल कप्तान सौरभ गांगुली घरेलु क्रिकेटमा पनि कोलकाताबाटै बहिस्कृत भएको समयमा भारतीय राष्ट्रिय टोली १४ बर्ष पछि इडेनगार्डेनको मैदानमा बिश्वकप खेल खेल्दै छ । बंगालका सर्वाधीक लोकप्रीय ब्यक्तित्व गागुली बिनाको भारतीय बिश्वकप टोलीको इडेनगार्डेनमा हुने उपस्थिती पक्कै पनि अर्थपूर्ण हो । सायद यस पटकको बिश्वकपमा ‘ बंगालका सेर ’ गांगुली नभए पनि  घरेलु दर्शक पनि भारतको विरुद्धमा रहने छैनन् ।
एक बर्ष अगाडी आतंककारीको लाहोर आक्रमणबाट पाकिस्तानी क्रिकेटको ठूलो अबसर गुमायो । चार राष्ट्रले संयुक्त आयोजनाको दावीलाई अन्तराष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिलले स्वीकारे पनि लाहोर काण्ड पछि पाकिस्तानले सह आयोजकको हैसियत गुमाएको थियो । त्यही हैसियत गुमाएको पाकिस्तान विल पावरका धनी कप्तान शहिद अफ्रिदीको नेतृत्वमा सफल प्रदर्शन गर्दै विगतको नकरात्मक छाप मेटाउने प्रयासमा छ । म्याच फीक्सीङ, स्पट फीक्सीक र पाकिस्तानी क्रिकेट बोर्डको आन्तरिक विवादले बदनाम पाकिस्तानी क्रिकेटको छबी राम्रो बनाउनका लागि यो बिश्वकप एउटा महत्वपूर्ण अबसर हुने छ ।
सन् १९९६ को बिश्वकपमा श्रीलंकाले उपाधि जित्दा क्रिकेटले नया दिसा लियो । पहिलो १५ ओभरमा धुवादार ब्याटिङ गर्ने नया शैली सफल हुदा श्रीलका बिश्वविजेता मात्र बनेन ,सनथ जयसुर्या ब्रान्डको रुपमा स्थापीत भए । त्यस पछि सबै दक्षिण एसियाली राष्ट्रमा बढेको क्रिकेटको लोकप्रीयताले नेपाललाई पनि छोयो । नेपालमा त्रmिकेटको लोकप्रीयातले एउटा उचाइ छायो र नेपालको एउटा प्रमुख खेल पनि बन्यो । सायद यस बिश्वकपले पनि नेपाली क्रिकेटलाई नाय दिसा दिन सक्ने छ । यस अर्थमा संसारले यो बिश्वकपलाई दक्षिण एसियाको बिश्वकपको रुपमा ब्याख्या ग¥यो ।
क्रिकेटको क्रेज, लोकप्रीयता र रंगशालामा उपस्थित बिसाल भिडले संसारलाई प्रभाव पा¥यो । यसकारण अस्ट्रेलिया र न्युजिल्यान्डको दावी अस्वीकृत भयो र भारतको नेतृत्वमा गरिएको दक्षिण एसियाली दावीलाई स्वीकार गरियो । १९७५ मा पहिलो बिश्वकप क्रिकेटको आयोजना भयो । संयोग मान्नु पर्छ, बिश्वकप क्रिकेटको सुरुवात भएकै समय देखि नै दक्षिण एसियालीहरु मानसिक रुपले विभाजीत भए । धार्मीक अतीबादका कारण, सांस्कृतीक विविधताका कारण र राजिनीतीक सोचका कारण । क्रिकेट बिश्वकपकै  २०११ मा १० औ सस्करणको आयोजना हुदा  दक्षिण एसिया एउटै थलोमा उभिएको छ, कमसेकम क्रिकेटकै नाममा भए पनि । यस कारण प्रतियोगिता सुरु हुनु अगाडी नै दक्षिण एसियालीहरु आफैमा सफल भइसकेका छन् ।
दक्षिण एसियाली बिश्वकप क्रिकेटकै मध्यमा नेपालमा छैटौ राष्ट्रिय खेलकुदको आयोजना गर्ने निर्णय भएको थियो । २१ देखि २८ फागुनसम्म सुदुर पश्चिममा राष्ट्रिय खेलकुद हुने भए पछि यसलाई नेपाली खेलकुदको सकरात्मक संकतेको रुपमा ब्याख्या गरियो । काठमाडौका शहरिया रैथाने भन्दा धेरै टाढा रहनेका खेल महोत्सबले नेपाली खेलकुदलाई ब्यापक बनाउने छ । खेलकुद  निकाय उच्च ओहदामा रहने र केन्द्रिय शक्तिका निकट रहनेका लागि मात्र रहने छैन भन्ने आशा पनि गरे, धेरैले । तर, विडम्बना संसारले दक्षिण एसियालाई सफल मानीरहेको समयमा र एउटा स्वर्णीम अबसर दिइरहेको समयमा दक्षिण एसियाकै एउटा देश राष्ट्रिय खेलकुदको आयोजना गर्न समेत असमर्थ बनेको छ ।
असफलता आफैमा लज्जाको विषय हो । असफलताका कारणहरु अझ बढी सर्मानक रहे । सरकारले सुरुमा १० करोड रुपैया बजेट छुट्यायो । पछि १५ करोड रुपैया बजेट दिन पनि सरकार राजी भयो । राष्ट्रिय योजना आयोगले खेलकुद परिषद्सग बजेटको खाका माग्यो । परिषद्ले त्यो खाका दिन सकेन । बजेटको प्रस्ट खाका पनि बुझाउन नसक्ने खेल नेतृत्वलाई हामीले स्वीकारी रहेका छौ । राष्ट्रिय खेलकुद नहुनु जत्तिकै लज्जाबोधको विषय बन्यो यो ।
राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्को प्रतिनिधीमण्डल सुदुर पश्चिम भ्रमणमा गयो । परिषद् अधीकारीहरुसंग कुनै कार्यक्रम थिएन । कुनै योजना थिएन । केबल थियो त सुदुर पच्मि भ्रमणको नाममा राष्ट्रको ढुकुटीको दुरुपयोग गर्नु । सदस्य सचिव हरि बाबु चौधरीले भने ‘ तपाइहरु आ ÷ आफ्नो जिल्लाको खेल छनोट गर्नुस ’ । बिचरा सुदुर पचिमबासी यसैमा विवादीत भए । परिषद् अधीकारीले जिल्ला र खेल छनोट गर्न नसक्दा सुदुर पश्चिमबासीका खेलका नाममा एकता होइन विभाजनको रेखा कोरियो राज्यका जिम्मेवार अधीकारीबाटै ।
सुदुर पश्चिमले बारम्बार आफ्नो हक माग्यो । ‘ त्यो रकम हामीले पाए, केही भौतीक संरचना तयार गर्छौ र खेल पनि आयोजना गछौ । सुदुर पश्चिममा खेलकुदको नया लहर ल्याउछौ ।’ सुदुर पश्चिमका यी जायज मागलाई राजधानी केन्द्रित खेलकुद नेतृत्वले स्वीकार गर्न चाहेन ।  खेलकुद परिषद् बोर्ड बैठकले छैटौ राष्ट्रिय खेलकुदको स्थगनको निर्णय गरेको छैन । मिती सारिएको पनि छैन । राष्ट्रिय खेलकुदकै लागि भीत्री रुपमा उप समिती गठन गरिएको छन् । तर, यसले कुनै काम गरेको छैन । खेलकुद परिषद् लामो समय देखि तालबन्दीको अबस्थामा छ खुलाउन सकिएको छैन । एनआइएस प्रशिक्षार्थी संघर्ष समतिीले गरेको तालाबन्दी अझै कतिदिनसम्म चल्ने कुनै टुंगो छैन ।  सरकार परिवर्तन भइसकेको छ , खेलकुद नेतृत्व यसै रहने या परिवर्तन हुने टुंगो छैन । यसकारण प्रस्ट छ, २१ देखि २८ फागुनसम्म राष्ट्रिय खेलकुद सम्भब छैन । मिती सारेको निर्णय बोर्ड बैठकले गरेको पनि छैन । यस अबस्थामा बजेट फ्रिज हुने र सुदुर पश्चिममा राष्ट्रिय खेलकुद नभए यसको जिम्मेवारी कसले लिने ? यो सुदुर पश्चिम माथि खेलकुद नेतृत्वले गरेको थप अन्याय होइन र ?