विगतको पश्चिमाञ्चल भनौँ या हालको गण्डकी प्रदेश, नेपाली भलिबलमा उर्वर भूमि । यसै भूमिमा एक से एक स्टार उदाए । प्राय कास्की, स्याङ्जा र बागलुङ भलिबलका उर्वर स्थान बने । यसै प्रदेशको गोरखाबाट एउटा यस्तो भलिबल व्यक्तित्वको उदय भयो, जो विना वर्तमान मितिमा नेपाली भलिबलको कल्पना समेत गर्न कठिन हुन्छ ।

लेभल टु अन्तर्राष्ट्रिय प्रशिक्षक तथा  एसियन रेफ्रि विकास गुरुङले अब कुनै विधामा आफूलाई पुष्ट गर्न बाँकी नै छैन । ६० को दशकको अन्त्य विकासको भूमिका परिवर्तन भएको समय थियो । ६० को दशकको सुरुवातमा गोरखामा विद्यालय तहमा अध्ययन गर्दा विकास फुटबल खेलाडी थिए । वार पाक सुली कोट देउरालीका विकासको एक दिन फुटबल खेलको दौरान नाक भाँचिएको थियो ।

यस पछि भलिबल खेलमा आबद्ध उनका सुरुवाती दिनका प्रशिक्षक थिए, कृष्ण गुरुङ । काठमाडौँ आगमनसँगै सरस्वती क्याम्पसलाई राष्ट्रव्यापी कलेज च्याम्पियन बनाउन सफल विकास पश्चिमाञ्चल टोलीको पनि लिफ्टर थिए । यसरी खेलमा जमी रहेका उनी २०६८ मा क्षेत्रीय रेफ्रिको कोर्स गर्न पुगे । यसैबाट नेपाली भलिबलमा एउटा अध्यायको सुरुवात भएको थियो ।

यत्ति छिटो फड्को मारेकी ०७१ मा राष्ट्रिय रेफ्रि भएका उनी ०७४ मा एसियन रेफ्रि हुन सफल भए । त्यसो त खेलकुदमा पदवी भन्दा ठुलो आफ्नो भूमिकालाई निर्वाह गर्न सक्ने खुबी प्रमुख हो । उनको खुबी, क्षमता , ज्ञान र आत्मविश्वासको संयोग हो की विकासले सञ्चालन गरेका कुनै पनि खेल अवरुद्ध भएका छैनन् । कोभिड महामारीले निम्त्याएको अवरोधको समय छाड्ने हो भने वार्षिक लगभग ३०० दिन भलिबल खेल सञ्चालन गर्नु , त्यो पनि विना कुनै विवाद पक्कै चानचुने होइन ।

त्यसो त यो जिम्मेवारी बहन गर्ने क्रममा लगातार मेहनत गरेर आफूलाई शारीरिक रूपमा र खेलको नियमका बारे अपडेट राख्नु कम्ती कठिन काम होइन । तर, नेपालको दुर्भाग्य मान्नु पर्छ,  नेपालका सबै रेफ्रिको सवालमा राज्य र  खेल सङ्घले यो पाटोलाई पूर्ण बे वास्ता गरेको छ । यो आवाज उठाउने रेफ्रि कमिटी पनि सायद कमजोर नै छ । “एउटा खेलाडी असफल हुँदा उसले हार्छ, एउटा प्रशिक्षक असफल हुँदा  उसको टिम हार्छ, तर एउटा रेफ्रि असफल हुँदा प्रतियोगिता असफल हुन्छ ”खेलकुदको यो मूल मर्मलाई नेपाली खेलकुदले आत्मसात् नगर्नु नेपाली खेलकुद र सिङ्गो रेफ्रि जमातका लागि पक्कै दुखद हो ।

एउटा नेपालीका लागि कुनै पनि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता सञ्चालन गर्न पाउनु पक्कै गर्व हो  । विकासको हकमा काठमाडौँमा भएको दक्षिण एसियाली खेलकुदm दक्षिण एसियाली भलिबल च्याम्पियनसिप र सेन्ट्रल जोन भलिबल सञ्चालन गरी सकेका छन् ।

रेफ्रिको रूपमा सबैभन्दा सक्रिय रहे पनि पूर्ण भलिबल व्यक्तित्व विकास प्रशिक्षकको रूपमा मनासलु स्कुल र थ्री स्टार एकेडेमीमा आबद्ध छन् । मनासलु त्यही विद्यालय हो, जहाँ बाट हाल नपाल आर्मीमा आबद्ध राष्ट्रिय टोलीमा स्थान बनाइसकेका धन बहादुर भट्टको उदय भएको थियो । अनि, थ्री स्टारले २०७६ ले राष्ट्रिय स्तरको च्याम्पियनसिप जितेको थियो । यसका अलावा आर्मीका विभिन्न आन्तरिक टोलीलाई विकासले प्रशिक्षण गराउने गरेका छन् ।

आयोजकको रूपमा उनी संयोजक रहेर नेपालमा बृहद स्तरमा प्रकाश दाहाल स्मृति भलिबल च्याम्पियनसिप आयोजना भएको थियो  ।  जुन प्रतियोगिता पुरस्कार राशिको आधारमा नेपालमा भएका ठुला प्रतियोगिता मध्यको एक हो ।

०४२ मा चन्द्र बहादुर गुरुङ र मसिना  गुरुङको कोखबाट जन्मिएका विकासको दायरा आजको मितिमा गोरखाको सुली कोटबाट देश भरी फैलिएको छ ।

आखिर प्रतियोगितामा विकासको आवश्यकता किन ? यसको जवाफ प्रस्ट छ ।  रेफ्रिको रूपमा विवादरहित खेल सञ्चालन गर्न सक्ने र  खेल सकिए पछि त्यहाँका भलिबल कर्मीलाई प्राविधिक ज्ञान पनि दिने । आयोजकका लागि आफ्नो क्षेत्रमा भलिबल खेलको विकासका लागि यो साँच्चै महत्त्वपूर्ण अवसर हो । विकासको उपस्थितिले कुनै पनि क्षेत्रमा भलिबल खेलले एउटा गति लिने गरेको छ ।

नेपाली भलिबल धेरैको लगानी, परिश्रम र योगदानका कारण यस स्थानमा आइपुगेको हो । देशव्यापी र नेपाली जनमानसमा लोकप्रिय यसको खेलको एउटा अभिन्न अङ्ग बन्नु र महत्त्वपूर्ण स्थान बनाउनु साँच्चै सानो मेहनत, त्याग र लगावले पुग्दैन ।

जे होस, आजको नेपाली भलिबलमा विकास नै एउटा मियो हुन् जसबाट सामान्य गाउँमा गतिविधि गर्ने देखि लिएर अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता आयोजकसम्मले केही सकारात्मक सहयोगको अपेक्षा गर्ने छन् । उनी पनि त्यो पुरा गर्न तत्पर छन् । यस कारण उनी भलिबल परिवारका लोकप्रिय व्यक्तित्वको रूपमा स्थापित छन् ।

भलिबललाई नै पूर्ण कालीन पेसा बनाएका उनको आगामी पुस्ताका लागि कथन छ ,“धैर्य राखेर मेहनत गर्दै जानु पर्छ भलिबल खेल जीवन यापनको आधार मात्र होइन, प्रतिष्ठा र सम्मानको बाटो पनि हुन सक्छ । ”

भलिबल खेल राष्ट्रिय खेल भई सकेको छ । यस कारण  प्रतियोगिता आयोजना, सहभागिता हार र जित मात्र  यसका खेलका अगुवाका लागि चासोका कुरा पक्कै हुनु हुँदैन । सिङ्गो नेपाललाई सांस्कृतिक,  भावनात्मक र साङ्गठनिक रूपमा एउटै स्थानमा एकत्रित गर्नु पनि यस खेलमा आबद्ध हुनेको जिम्मेवारी हो । खेल सञ्चालनको क्रममा ६० जिल्ला पुगेका, सबै वर्ग, जाती, भाषा र समुदायसँग सहकार्य गरेका र ती सवैका प्रिय रहेका विकास यस्तो भलिबल व्यक्तित्व हुन्, जसले राष्ट्रिय खेलको मूल मर्म आत्मसात् गरेका छन् । यस कारण  विकासलाई भलिबलकर्मीको रूपमा पाउनु नेपाली भलिबल समुदायका लागि एउटा गर्वको विषय हो ।